Το ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ έχει ιστορία πολλών χρόνων και από τα τέλη του ΙΘ’ αιώνα παρουσιάζει στον ελληνικό χώρο μια εντυπωσιακή ιδιαιτερότητα, την οποία και διατηρεί και σήμερα.
Η χρονική περίοδος μέσα στην οποία το Πατρινό Καρναβάλι γεννήθηκε, εξελίχθηκε και απέκτησε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, περιλαμβάνει το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και το πρώτο του 20ου. Στα χρόνια αυτά αναπτύσσονται οι οργανωμένες καρναβαλικές εκδηλώσεις, επεκτείνεται η μαζική συμμετοχή σ’ αυτές και ενθαρρύνεται η λαϊκή πρωτοβουλία.
Στην Πάτρα από τότε που απελευθερώθηκε το1828, και για πολλά χρόνια δύο ήταν τα μέσα διασκεδάσεως την περίοδο της Αποκριάς: ο χορός και το πρόχειρο μασκάρεμα. Τα Σαββατοκύριακα της Καρναβαλικής περιόδου οι μασκαρεμένοι, οι "μπούλες", γύριζαν στη πόλη και μετέδιδαν στο κόσμο την ευθυμία τους. Δεν μπορεί να καθοριστεί πότε άρχισαν να μασκαρεύονται στην Πάτρα και οι γυναίκες.
Ουσιαστικά το Καρναβάλι της Πάτρας άρχισε να διαμορφώνεται και να εξελίσσεται το 1860, δεχόμενο διάφορες επιδράσεις.
Το έτος 1870 σημειώθηκαν δυστυχήματα από αδέσποτες σφαίρες, ενώ είναι και η τελευταία χρονιά που διαπράχθηκαν φόνοι κατά τη διάρκεια της Αποκριάς. Στα χρόνια γύρω στο 1870 παρουσιάζονται πιο οργανωμένες μασκαράτες και εμφανίζονται τα πρώτα καρναβαλικά άρματα.
Στη δεκαετία του 1880 διαδόθηκαν ξένα καρναβαλικά έθιμα, ενώ δημιουργήθηκαν και μερικά έθιμα που διατηρήθηκαν για καιρό. Ετσι επικράτησε η συνήθεια οι πρώτες "μπούλες" να εμφανίζονται του Αγίου Αντωνίου ανεξάρτητα πότε άρχιζε το Τριώδιο. Σ’ αυτή τη δεκαετία τα Καρναβάλια δεν είχαν την επιθυμητή ζωηρότητα ή ποικιλία εκδηλώσεων.
Οι πρώτοι παιδικοί χοροί οργανώνονται το 1890, ενώ το 1892 παρ’ ολίγο να συμβεί αιματηρή συμπλοκή μεταξύ αντιφρονούντων πολιτικών ομάδων την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Την ίδια χρονιά ιδρύεται η Φιλαρμονική Εταιρεία που από τότε συμμετάσχει στο Καρναβάλι με διάφορες εκδηλώσεις. Στις Καρναβαλικές εκδηλώσεις του 1893 εμφανίζονται Πιερρότοι που κινούνται με ποδήλατα και το 1894 οι Πατρινοί πετούν χαρτοπόλεμο στους χορούς.
Τα Καρναβάλια των επόμενων ετών ήταν πληκτικά και οι Πατρινοί ξαναβρίσκουν το κέφι τους το 1899 όπου και ξεφαντώνουν.
Την επόμενη χρονιά πραγματοποιείται ένα από τα πιο επιτυχημένα Καρναβάλια του προηγούμενου αιώνα. Στην ιστορία του Καρναβαλιού της Πάτρας αποτέλεσε σταθμό το αποκριάτικο ξεφάντωμα του 1907. Την χρονιά αυτή οι Πατρινοί έζησαν ένα ολοκληρωμένο Καρναβάλι με ποικιλία εκδηλώσεων.
Εποχή όμως άφησε και το Καρναβάλι του 1909. Κάθε βράδυ η Μουσική του Δήμου έπαιζε αποκριάτικους σκοπούς στους δρόμους της πόλης. Με τίτλο "Εφηβικός Σύλλογος Εορτών η Δόξα" ιδρύθηκε από φοιτητές και μαθητές Ομιλος με σκοπό την οργάνωση διασκεδάσεων για τα μέλη του.
Στη διάρκεια του Καρναβαλιού του 1912 επικράτησε μεγάλο κέφι παρ’ όλο που δεν έγιναν οργανωμένες εκδηλώσεις.
Αρκετά ζωηρό ήταν το Καρναβάλι του 1915. Κυκλοφορούσαν πολλοί μασκαρεμένοι στους δρόμους και οι χοροί σημείωσαν μεγάλη επιτυχία. Το 1916 οι Πατρινοί γλέντησαν αλλά παρέλαση δεν έγινε.
Η Ενωση Συντακτών Πατρών οργανώνει το 1928 για πρώτη φορά επίσημο αποκριάτικο χορό και έως το 1940 ο χορός αυτός θα είναι η πιο επίσημη εκδήλωση του Καρναβαλιού.
Το 1938 το Πατρινό Καρναβάλι ανέκτησε την παλιά του αίγλη και επέκτησε μια νέα εκδήλωση που άφησε εποχή. Αναπτύχθηκε ζωηρός ανταγωνισμός ποιά ταβέρνα θα παρουσίαζε τον ωραιότερο εορταστικό διάκοσμο και τις πιο κεφάτες παρέες.
Το ωραιότερο προπολεμικό Καρναβάλι η Πάτρα το έζησε το 1939, ενώ η Αποκριά του 1940 πέρασε αποκλειστικά με δημόσιους χορούς.
Κατά την δεκαετία 1940 - 1950 το Καρναβάλι της Πάτρας ξεχάστηκε λόγω των δραματικών γεγονότων που η χώρα περνούσε.
Κατά το έτος 1951 το Πατρινό Καρναβάλι αναβίωσε χάρη στα μουσικά σωματεία ΟΡΦΕΑΣ και ΠΑΤΡΑΪΚΗ ΜΑΝΔΟΛΙΝΑΤΑ. Στους κύκλους αυτών γεννήθηκε η ιδέα ότι καρναβαλικές γιορτές σαν αυτές που γίνονταν πριν από τον πόλεμο, θα μπορούσαν να τονώσουν την καλλιτεχνική ζωή, την τουριστική κίνηση και την οικονομική κατάσταση της πόλης.
Η επιτυχία που σημείωσε το πρώτο μεταπολεμικό καρναβάλι ήταν αποφασιστική για την τύχη του θεσμού. Από το 1952 την πρωτοβουλία για την οργάνωση του Καρναβαλιού ανέλαβε ο Δήμος Πατρέων. O Καρνάβαλος "βασιλιάς" της Αποκριάς και σύμβολο κεφιού παρουσιάζεται για πρώτη φορά το 1952. Τον Καρνάβαλο συνοδεύει πάντα πολυπρόσωπη ακολουθία, η Αυλή του.
Εκτός απ’ το Βασιλιά του όμως το Καρναβάλι, έχει και την Βασίλισσα του. Είναι ένα όμορφο κορίτσι, διαφορετικό κάθε χρονιά που παρελαύνει πάνω σε άνθινο άρμα.
Ο Βασιλιάς Καρνάβαλος και η Βασίλισσα της Αποκριάς, δεσπόζουν στη μεγάλη παρέλαση της τελευταίας Κυριακής, που αποτελεί την πιο σημαντική εκδήλωση και στο σύγχρονο Καρναβάλι.
Το πρώτο μεταπολεμικό άνθινο άρμα παρουσιάστηκε στο Καρναβάλι του 1952 και ήταν κατασκευή του ανθοκόμου Μαρούδα.
Από το έτος 1953 το Καρναβάλι της Πάτρας προβάλλεται πιο συστηματικά σαν πανελλήνιο γεγονός και προσελκύει αυξανόμενο χρόνο με το χρόνο αριθμό επισκεπτών.
Στα Καρναβάλια της δεκαετίας του 1950 αυξανόμενος επίσης ήταν τόσο ο αριθμός των αρμάτων και των μουσικών, όσο και των μασκαράτων που ελάμβαναν μέρος στις παρελάσεις. Σχετικά με τις μασκαράτες σημαντική ήταν η προσφορά των εκδρομικών σωματείων της πόλης. Η Περιηγητική Λέσχη, ο Φυσιολατρικός Ομιλος και ο Ορειβατικός Σύνδεσμος με δικές τους δαπάνες οργανώνουν πολυπρόσωπες και εύθυμες μασκαράτες που μετέχουν στις παρελάσεις αλλά εμφανίζονται και μόνες τους τα βράδυα της τελευταίας εβδομάδας.
Στη δεκαετία αυτή, οι οργανωτές των καρναβαλικών παρελάσεων συγκροτούν τις μασκαράτες από νέους και παιδιά προσφέροντας τους κάποια αμοιβή, σε αντίθεση με τα εκδρομικά σωματεία που παρουσιάζουν οργανωμένες μασκαράτες αποτελούμενες από εθελοντές.
Στο Καρναβάλι του 1959 σημειώθηκε και ρεκόρ στον σοκολατοπόλεμο αφού ρίχτηκαν στους θεατές της παρέλασης, 112.000 σοκολάτες.
Τη χρονιά του 1960 κάνει την πρώτη της εμφάνιση η Μπαντίνα του Δήμου Πατρέων, της οποίας η συμβολή έκτοτε είναι ιδιαίτερα σημαντική στις καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Την ίδια χρονιά στην παρέλαση λαμβάνει μέρος και η μουσική της Αστυνομίας Πόλεων. Το ίδιο έγινε και τον επόμενο χρόνο.
Απ’ αυτή τη χρονιά αρχίζει και η Περιηγητική Λέσχη Πατρών να οργανώνει κάθε χρόνο μπαλ - μασκέ με βραβεία για τις καλύτερες μεταμφιέσεις. Αργότερα η Περιηγητική θα προσθέσει στις αποκριάτικες εκδηλώσεις της και το χορό του μαύρου ντόμινου.
Tο 1961 εντυπωσιακός ήταν ο αποκριάτικος διάκοσμος στις εισόδους της πόλης, τις πλατείες και το λιμενικό χώρο.
Στο Καρναβάλι του 1962, την Καθαρή Δευτέρα η Περιηγητική Λέσχη γιόρτασε τα Κούλουμα κάνοντας και διαγωνισμό χαρταετού.
Κατά το έτος 1964 κι ενώ οι προετοιμασίες προχωρούσαν κανονικά το Καρναβάλι ματαιώθηκε λόγω του θανάτου του βασιλιά Παύλου.
Το έτος 1966 την τελευταία Κυριακή του Καρναβαλιού ο Ορειβατικός Σύνδεσμος οργάνωσε Ράλλυ κωμικού αυτοκινήτου.
Μια άλλη καινοτομία στο Καρναβάλι του 1966 ήταν το Πατρινό Λαχείο. Με άδεια του Υπουργείου Οικονομικών κληρώθηκε λαχείο που διένειμε ως κέρδη δέκα αυτοκίνητα.
Το Πατρινό Λαχείο είχε άλλον ένα χρόνο ζωής και το 1967 μοίρασε 15 αυτοκίνητα στους τυχερούς. Την ίδια χρονιά στα πλαίσια του Καρναβαλιού τραγούδησε στο Δημοτικό Θέατρο ο διάσημος Ντομένικο Μοντούνιο.
Στα χρόνια της δικτατορίας που ακολούθησαν δεν υπήρχε ελεύθερη καρναβαλική σάτιρα. Ο ρόλος της Βασίλισσας ανατίθεται σε γνωστές καλλονές της χώρας, όπως το 1969 στη σταρ - Ελλάς και το 1973 στη μις - Ελλάς.
Στο Καρναβάλι του 1968 παρουσιάζεται μια νέα αποκριάτικη εκδήλωση, που από τότε διεξάγεται κάθε χρόνο. Είναι το παιδικό ποδηλατικό παιχνίδι "μπέιμπυ - ράλλυ" που το οργάνωσε για πρώτη φορά ο Φυσιολατρικός Σύνδεσμος Πατρών.
Το 1970 ο Καρνάβαλος είχε συνολικό μήκος 30 μέτρα και ήρθε σιδηροδρομικώς όπου του έγινε επίσημη υποδοχή στο σταθμό. Την ίδια χρονιά οι εκδηλώσεις της τελαυταίας Κυριακής, μεταδόθηκαν για πρώτη φορά από την τηλεόραση.
Ενα άλλο ποδηλατικό παιχνίδι για μεγάλους οργάνωσε το 1972 η Περιηγητική Λέσχη, χωρίς να έχει όμως την ανάλογη συνέχεια.
Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας αρχίζει η σύγχρονη περίοδος του Καρναβαλιού που φτάνει στις μέρες μας. Σημαντική συμβολή στη σημερινή εντυπωσιακή μορφή του Καρναβαλιού της Πάτρας έδωσε το παιχνίδι του κρυμμένου θυσαυρού. Μέσα από το παιχνίδι το Καρναβάλι πέρασε στα χέρια της νεολαία της πόλης που με ενθουσιασμό, ζωντάνια, έμπνευση, ιδέες και χιούμορ το καθιέρωσε στο Καρναβάλι της Ελλάδας.
Η Ιστορική αναδρομή του Πατρινού Καρναβαλιού βασίστηκε στο βιβλίο "ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ" του Ν. Ε. ΠΟΛΙΤΗ.